სასუქების სახეები და მათი გამოყენების რეკომენდაციები

ყველა გამოცდილმა აგრონომმა იცის, რომ სასუქების გარეშე კარგი მოსავლის მოყვანა თითქმის შეუძლებელია, რადგან ისინი ხელს უწყობს მიწის ნაყოფიერების აღდგენასა და შენარჩუნებას და მცენარეებს უზრუნველყოფს საჭირო საკვები ელემენტებით. დღესდღეობით მცენარეებისა და ნიადაგისთვის სხვადასხვა დანამატების დიდი რაოდენობა არსებობს და მათ ყველას აქვს საკუთარი მახასიათებლები, დანიშნულება და გამოყენების წესი. ამ მასალაში ჩვენ ვუპასუხებთ კითხვას, თუ რომელი სასუქების შეტანაა საჭირო კონკრეტული მიზნებისათვის, ასევე ვისაუბრებთ მათი გამოყენების რეკომენდაციებზე.

არსებობს მრავალი მითი მინერალური სასუქების მავნე ზეგავლენის შესახებ. სინამდვილეში, მათში საშიში არაფერია: ასე ეწოდება არაორგანულ ნაერთებს, რომლებიც ადვილად ასათვისებელი ფორმით შეიცავს მცენარეთა ზრდისა და განვითარებისთვის აუცილებელ მაკრო- და მიკროელემენტებს. არსებობს მინერალური სასუქების რამდენიმე სახეობა, თითოეულ მათგანს აქვს თავისი ეფექტი და გამოიყენება სხვადასხვა მიზნებისთვის. განვიხილოთ ძირითადი მიზნები:

• აზოტის წყალობით მცენარეებს შეუძლია ცილების სინთეზირება. მათ ასევე სჭირდება ეს ელემენტი მწვანე მასის ზრდისა და ფორმირებისთვის. ამიტომ, მცენარის განვითარების სწორედ საწყის ეტაპზე გამოიყენება აზოტოვანი სასუქები ფოთლებისა და ღეროების ინტენსიური ზრდის სტიმულირებისთვის. მაგრამ მნიშვნელოვანია მათი დოზირების კონტროლი, რადგან ჭარბ აზოტს შეუძლია შეანელოს ყვავილობა და ნაყოფის ფორმირება;
• ფოსფორი ხელს უწყობს უჯრედებში ენერგოცვლას და ფესვთა სისტემის ფორმირებას. ფოსფორიანი სასუქები ხელს უწყობს მცენარეთა უკეთ დაფესვიანებას და აუმჯობესებს ყვავილობასა და ნაყოფიერებას. მათი გამოყენება რეკომენდებულია ზრდის საწყის ეტაპებზე ფესვების განვითარების მხარდასაჭერად;
• კალიუმი პასუხისმგებელია წყლის ბალანსის რეგულირებაზე, რაც ეხმარება მცენარეებს მშრალ პერიოდებსა და სტრესულ პირობებში გადარჩენაში. კალიუმი ასევე აძლიერებს უჯრედის კედლებს, რისი წყალობითაც მცენარეები ნაკლებად მგრძნობიარე ხდება დაავადებების მიმართ, ხოლო ნაყოფის ხარისხი უმჯობესდება. უკეთესია კალიუმიანი სასუქების დამწიფების ეტაპზე გამოყენება მოსავლის ხარისხის გასაუმჯობესებლად და სტრესულ პერიოდებში მცენარეთა მხარდასაჭერად.

ასევე არსებობს კომპლექსური სასუქები, რომლებიც ერთდროულად რამდენიმე მაკროელემენტისგან შედგება (ჩვეულებრივ, აზოტის, ფოსფორისა და კალიუმის კომბინაცია). ისინი გამოსადეგია კულტურების უმეტესობისთვის და მათი წყალობით მცენარე დაბალანსებულ კვებას იღებს. ისინი ხშირად გამოიყენება ინტენსიური მიწათმოქმედების პირობებში, რადგან ხელს უწყობს ერთდროულად რამდენიმე ელემენტის დეფიციტის შევსებას.

მინერალური სასუქების ძირითადი სახეების მთავარ უპირატესობას წარმოადგენს მათი სწრაფი ეფექტი და საკვები ნივთიერებების მაღალი ხელმისაწვდომობა. მცენარეს თითქმის მყისიერად შეუძლია აითვისოს საჭირო ელემენტები. ამასთან, მინერალური დანამატების გამოყენებისას, შესაძლებელია დოზირების ზუსტი გამოთვლა კონკრეტული კულტურისთვის და ზრდის ეტაპებისთვის.

თუმცა, ამ ტიპის სასუქებს ასევე აქვს უარყოფითი მხარეები:

• ისინი სწრაფად გამოირეცხება ნიადაგიდან, განსაკუთრებით ძლიერი ნალექის პირობებში;
• არასწორი გამოყენების ან დოზის გადაჭარბების შემთხვევაში, შესაძლებელია ნიადაგში მარილების დაგროვება, რაც იწვევს მის დეგრადაციასა და მიკრობიოლოგიური აქტივობის დაქვეითებას.

ამიტომ მნიშვნელოვანია დოზირების ინსტრუქციების მკაცრად დაცვა და კონკრეტული მცენარეების საჭიროებების გათვალისწინება.

ორგანული სასუქები არის ბუნებრივი მასალები, მიღებული მცენარეული ან ცხოველური წყაროებიდან. ყველა სახის ორგანული სასუქი არა მხოლოდ ამარაგებს მცენარეებს საკვები ნივთიერებებით, არამედ სასარგებლო გავლენას ახდენს ნიადაგზე:

• აუმჯობესებს მის სტრუქტურას;
• მონაწილეობს ბუნებრივი ბალანსის აღდგენაში;
• ზრდის წყალშემკავებელ და ჰაერცვლის თვისებებს.

ეს საშუალებას აძლევს ფესვებს, თავისუფლად განვითარდეს და ეფექტიანად შეიწოვოს სინოტივე საკვებ ნივთიერებებთან ერთად. ნელი დაშლის გამო, ორგანული სასუქები უზრუნველყოფს მცენარეებს კვებით დიდი ხნის განმავლობაში, ხელს უწყობს სტაბილურ ზრდასა და განვითარებას. ორგანული ნივთიერებების მაღალი შემცველობის მქონე ნიადაგებში კულტურები უკეთ იტანს გვალვას და მდგრადია არახელსაყრელი პირობების მიმართ.

ორგანული სასუქების ყველაზე გავრცელებული სახეობაა ნაკელი, რომელიც დიდი რაოდენობით შეიცავს მცენარეებისთვის აუცილებელ მაკრო- და მიკროელემენტებს, კერძოდ, აზოტს, ფოსფორსა და კალიუმს. ცხოველის სახეობიდან გამომდინარე, ნაკელს შეიძლება ჰქონდეს განსხვავებული შემადგენლობა და კვებითი ღირებულება. ნაკელი შეიტანება ნიადაგში გადამპალი სახით, რაც ხელს უწყობს მისი მიკრობიოლოგიური აქტივობის გააქტიურებას და ნაყოფიერების გაზრდას.

მცენარეული ნარჩენების (ფოთლები, ბალახი და საკვები ნარჩენები) დაშლის შედეგად წარმოიქმნება კომპოსტი. კომპოსტირებადი მასა მდიდარია ჰუმუსითა და მიკროელემენტებით, რომლებიც ადვილად შეიწოვება მცენარეთა მიერ, და შეიძლება გამოყენებული იქნეს ყველა სახის კულტურებისთვის. კომპოსტი არა მხოლოდ კვებავს მცენარეებს, არამედ ნიადაგს ფხვიერს და წყალშემკავებელს ხდის.

მწვანე სასუქები (სიდერატები) არის მცენარეები, რომელთა მოყვანა სპეციალურად მიწაში შემდგომი ჩაფვლის მიზნით ხორციელდება. ისინი იყოფა შემდეგ სახეობებზე:

• პარკოსნები (ლუპინი, ბარდა, სამყურა);
• ჯვაროსნები (მდოგვი, ბოლოკი);
• მარცვლოვანი (შვრია, ჭვავი).

სიდერატები არა მხოლოდ უზრუნველყოფს ნიადაგის ორგანული ნივთიერებებით გაჯერებას, არამედ აფერხებს ნიადაგის ეროზიას, აერაციისა და სინოტივის შეკავების გაუმჯობესებით. ისინი ხშირად გამოიყენება შემოდგომაზე, მოსავლის აღების შემდეგ, ან გაზაფხულზე, ძირითადი თესვის დაწყებამდე.

თუ ნაკელი ან კომპოსტი გადალპება, შედეგად მიიღება ჰუმუსით მდიდარი ნეშომპალა. მას ახასიათებს საკვები ნივთიერებების მაღალი კონცენტრაცია, რაც ხელს უწყობს ნიადაგის გაუმჯობესებას გრძელვადიან პერიოდში. განსაკუთრებით სასარგებლოა გამოფიტული ნიადაგებისთვის, რომელთაც ესაჭიროება ნაყოფიერების აღდგენა.

ბიოჰუმუსი მიწის ჭიების მიერ ორგანული ნივთიერებების გადამუშავების შედეგია. ამ პროცესის დროს ორგანული ნივთიერებები მდიდრდება მიკროორგანიზმებითა და სასარგებლო ფერმენტებით და ადვილად ასათვისებელი ხდება მცენარეებისთვის. ბიოჰუმუსი ასტიმულირებს ფესვწარმოქმნას და ზრდის კულტურების მდგრადობას დაავადებებისადმი. ეს სასუქი ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ეკოლოგიურად სუფთა და ეფექტიან პრეპარატად.

სხვადასხვა სახის ორგანული სასუქები უფრო სასარგებლო იქნება, თუ გამოიყენება წლის თბილ პერიოდში - ადრიან შემოდგომაზე ან გაზაფხულზე, როდესაც მიწა უკვე საკმარისად გამთბარია.

• საშემოდგომო შეტანა ჩვეულებრივ უფრო ხანგრძლივ ეფექტს იძლევა, ვინაიდან სასუქები უფრო ნელა იშლება, ხოლო სასარგებლო ნივთიერებები ასწრებს ნიადაგის ჰუმუსის ფენაში შეღწევას. ეს ხელს უწყობს ნაყოფიერების გრძელვადიან ზრდას, და გაზაფხულის სეზონისთვის, როდესაც დარგვა იწყება, ნიადაგი უკვე გამდიდრებულია საკვები ნივთიერებებით.
• საგაზაფხულო შეტანა უკეთ ამარაგებს მცენარეებს საკვები ნივთიერებებით მათი აქტიური ზრდის პერიოდში, ვინაიდან ორგანული ნივთიერებები უფრო სწრაფად იშლება სითბოს ზემოქმედებით.

გამოყენების სიხშირე დამოკიდებულია ნიადაგის მდგომარეობასა და ტიპზე. ღარიბი და გამოფიტული მიწის შემთხვევაში ორგანული ნივთიერებები გამოიყენება ყოველწლიურად, რათა სწრაფად აღდგეს მისი ნაყოფიერება. უფრო ნაყოფიერი მიწისთვის გამოყენების ოპტიმალური სქემა არის 2-3 წელიწადში ერთხელ, დოზირების გაზრდით ინტერვალის მატებასთან ერთად.

სხვა სახის სასუქებისგან განსხვავებით, მიკრობიოლოგიური სასუქები თავისთავად არ წარმოადგენს საკვები ნივთიერებების წყაროს. ისინი შეიცავს სასარგებლო ბაქტერიებს, რომლებიც ზრდის ნიადაგის ბიოლოგიურ აქტივობას და ეხმარება მცენარეს იმ საკვები ელემენტების უფრო ეფექტიანად ათვისებაში, რომლებსაც უკვე შეიცავს ნიადაგი ან რომლებიც მიეწოდება ორგანულ ნივთიერებებთან ერთად.

მიკრობიოლოგიური სასუქები ძალიან ეკოლოგიურია. ისინი ხელს უწყობს ქიმიკატების გამოყენების შემცირებას, რომლებიც ნიადაგში გროვდება და უარყოფითად მოქმედებს გარემოზე. ამის წყალობით, ასეთი სასუქები აქტიურად გამოიყენება ორგანულ მიწათმოქმედებაში და ეკოლოგიურად სუფთა სოფლის მეურნეობაში.

მცენარეებისთვის, რომლებიც მოიხმარს აზოტის მნიშვნელოვან რაოდენობას, როგორიცაა, მაგალითად, პარკოსნები, გამოიყენება აზოტმაფიქსირებელი ბაქტერიები (Rhizobium და Azotobacter). ისინი შთანთქავს ატმოსფერულ აზოტს და გარდაქმნის მას მცენარეებისთვის ხელმისაწვდომ ფორმებად. ისინი ასევე ხელს უწყობს ნიადაგში აზოტის შემცველობის გაზრდას, ამცირებს მინერალური აზოტოვანი სასუქების გამოყენების საჭიროებას. აზოტმაფიქსირებელი ბაქტერიები ეხმარება მცენარეებს მწვანე მასის უფრო სწრაფად ზრდაში და მოსავლის ხარისხის გაუმჯობესებაში.

ფოსფორი (როგორც ზემოთ აღინიშნა) ძალიან მნიშვნელოვანია ფესვთა სისტემის ზრდისა და ნაყოფის ფორმირებისთვის, მაგრამ ხშირად გვხვდება ნიადაგში ცუდად ხსნად ნაერთებში. ფოსფატმამობილიზებელი ბაქტერიები შლის ფოსფორის შემცველ ნაერთებს, რითაც ზრდის მის ხელმისაწვდომობას მცენარეებისთვის. ამ მიკროორგანიზმების წყალობით მცირდება ფოსფორის დანამატების გამოყენების საჭიროება.

რეკომენდებულია ამ სასუქების შეტანა ნიადაგში მიკროორგანიზმებისთვის ხელსაყრელ პირობებში. მათი მუშაობისთვის ოპტიმალური ტემპერატურაა +10-დან +25°C-მდე, ხოლო ნიადაგი ამ დროს უნდა იყოს ზომიერად ტენიანი. გადამხმარი ან გადატენიანებული ნიადაგი ამცირებს მიკროორგანიზმების აქტივობას, რამაც შეიძლება შეამციროს ეფექტი. როგორც წესი, მიკრობიოლოგიური სასუქები გამოიყენება გაზაფხულზე ან შემოდგომაზე, როდესაც ნიადაგი ოპტიმალურ მდგომარეობაშია ბაქტერიების აქტიური მუშაობისთვის.

გამოყენებამდე გასათვალისწინებელია სხვა სასუქებთან თავსებადობა, განსაკუთრებით მინერალურთან, რადგან არაორგანული ნივთიერებების მაღალმა კონცენტრაციამ შეიძლება შეაფერხოს ბაქტერიების აქტიურობა.

ორგანომინერალური სასუქები (როგორც ამას დასახელება გულისხმობს) წარმოადგენს ორგანული და მინერალური კომპონენტების ერთობლიობას, რაც აერთიანებს ორივე კატეგორიის უპირატესობებს: ორგანული - აღადგენს ნიადაგის სტრუქტურას, ხოლო მინერალური - უზრუნველყოფს მცენარეების სწრაფ კვებას. ამასთან, ისინი ერთდროულად სწრაფი მოქმედებისა და გრძელვადიანი ეფექტის მიღების საშუალებას იძლევა, და მათი გამოყენება ამცირებს სხვა პრეპარატების ხშირი გამოყენების აუცილებლობას. ამრიგად, ორგანომინერალური სასუქები უზრუნველყოფს კომპლექსურ მიდგომას ნიადაგის ნაყოფიერების გასაზრდელად, მისი სასარგებლო ელემენტებით შესავსებად და მცენარეთა ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად მთელი სეზონის განმავლობაში.

ორგანომინერალური დანამატები შეიძლება წარმოდგენილი იყოს სხვადასხვა ფორმით - მყარი გრანულების ან ტაბლეტების, თხევადი ნარევებისა და ნაყარი ფხვნილების სახით, ამიტომ ისინი მოსახერხებელია სხვადასხვა პირობებში გამოსაყენებლად.

ბუნებრივ ორგანომინერალურ სასუქებს მიეკუთვნება საპროპელი, ნალექი, რომელიც წარმოიქმნება მტკნარწყლიანი წყალსატევების ფსკერზე და შედგება მცენარეული და ცხოველური ნარჩენებისგან, ასევე წყლითა და ქარით მოტანილი ორგანული და მინერალური ნაწილაკებისგან. ზუსტად ამიტომ საპროპელი მდიდარია საკვები ნივთიერებებით და აქტიურად გამოიყენება სოფლის მეურნეობაში. საპროპელი გამოსადეგია სათბურებში გამოსაყენებლად, დეკორატიული მცენარეების მოსაყვანად და ასევე ხელოვნური გაზონების შესაქმნელად.

ორგანული სასუქების შეტანის პრინციპი იგივეა, რაც ორგანული სასუქებისა: გამოიყენება გაზაფხულზე ან ადრიან შემოდგომაზე, მცენარის ზრდის ფაზებთან ადაპტირებით. გაზაფხულზე - თესვის წინ ნიადაგის მომზადების მიზნით მცენარის ადრეულ სტადიაზე ზრდის დასახმარებლად, ხოლო შემოდგომაზე - მოსავლის აღების შემდეგ ნიადაგის აღსადგენად და მომავალი სეზონისთვის მისი საკვები კომპონენტებით გასამდიდრებლად. მათი გამოყენება შესაძლებელია როგორც ხეხილოვანი, ისე სასოფლო-სამეურნეო კულტურებისთვის.

გამოყენებამდე აუცილებლად დაადგინეთ ნათესი კულტურების საჭიროებები და ნიადაგის ტიპი:

• მსუბუქი, ქვიშოვანი ნიადაგების შემთხვევაში სასუქების გამოყენება შესაძლებელია უფრო ხშირად, ვინაიდან ასეთი ნიადაგები სწრაფად კარგავს საკვებ ნივთიერებებს;
• თიხოვანი ნიადაგების შემთხვევაში ორგანომინერალური სასუქები ხელს უწყობს დატკეპნის თავიდან აცილებას და ჰაერისა და წყლის უკეთეს შეღწევას.

სასუქების მრავალი სახეობა არსებობს, და ყველა მათგანი უაღრესად მნიშვნელოვანია მცენარეთა მნიშვნელოვანი საკვები ნივთიერებებით მოსამარაგებლად და ნიადაგის ნაყოფიერების შესანარჩუნებლად. ამიტომ, მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რა სასუქით უნდა გამოკვებოთ ისინი:

• მინერალური სასუქები იძლევა სწრაფ ეფექტს, კვებავს მცენარეებს ძირითადი ელემენტებით;
• ორგანული სასუქები უფრო ნელა მუშაობს, მაგრამ აუმჯობესებს ნიადაგის სტრუქტურას, მის ბიოლოგიურ აქტივობას, ასევე სინოტივისა და წყლის შემკავებელ თვისებებს;
• მიკრობიოლოგიური სასუქები აღადგენს ნიადაგის მიკროფლორას, ააქტიურებს ორგანული ნივთიერებების დაშლას და უზრუნველყოფს მცენარისთვის საკვები ნივთიერებების ხელმისაწვდომობის შენარჩუნებას;
• ორგანომინერალური სასუქები აერთიანებს ორგანული ნივთიერებებისა და მინერალების უპირატესობებს, კომპლექსური კვებისა და ნიადაგის მდგომარეობის გრძელვადიანი გაუმჯობესების შეთავაზებით.

სასუქების მიმწოდებელ Bonaplant-ში შეთავაზებულია სასოფლო-სამეურნეო და ხეხილოვანი კულტურებისთვის განკუთვნილი პროდუქტების ფართო არჩევანი. კომპლექსური გამოყენების პრეპარატების შერჩევით შეგიძლიათ შექმნათ ხელსაყრელი პირობები მცენარის ზრდისთვის და ნიადაგი კარგ მდგომარეობაში შეინარჩუნოთ.